ΛΟΓΓΑΣΤΡΑ
Από το αρχείο του Τάκη Νικολόπουλου, USA.
Η Λογγάστρα κουρνιάζει στις Ανατολικές πλαγιές της βουνομάνας του Ταϋγέτου. Στις πλευρές της χάσκουν δύο θεόρατες χαράδρες που διασχίζονται από παραποτάμους Ακόνα και Μπερδικάρη, και χύνουν τα καθάρια νερά τους στον περιβόητο ιστορικό Ευρώτα. Είναι χτισμένη στις ανατολικές πλαγιές του βουνού σε υψόμετρο από το προαύλιο των Πολιούχων της ’γιοι Ταξιάρχες 500-60
0 περίπου μέτρα. 'Εχει ρουμάνια και πλαγιές, βρυσούλες και νεροπηγές, έλατα και πλατάνια, ελιές και πορτοκαλιές.Στην κορυφή του χωριού στις ρίζες του βουνού ένας απέραντος αμπελώνας ξεκινάει από την Παλιόχωρα, παλαιά Κεράσοβα ή Καπετανοχώρι όπου είναι και η εκκλησία της Παναγίας και προχωρά παράλληλα του βουνού. Κάπου στη μέση αγκαλιάζει ζεστά το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου προστάτη των ναυτικών. Στην πορεία του συναντιέται με το βαθυπράσινο αμπελώνα της Αγγούριας και χέρι-χέρι τερματίζουν στο τρυπιώτικο ποτάμι.
Από το ύψωμα του ’η Νικόλα το θέαμα είναι πανοραμικό. Ο ασημένιος ελαιώνας αγκαλιάζει προστατευτικά το χωριό και ομαλά χορευτά κατεβαίνει τη μακρόστενη κοιλάδα του Καραβά που τη διαρρέει το ποτάμι της Σπάρτης, ο ιστορικός Ευρώτας.
ΠΟΤΕ ΧΤΙΣΤΗΚΕ Η ΛΟΓΓΑΣΤΡΑ
Στα κατάχνια του χρόνου χάνεται η ακριβής χρονολογία κτίσης του πρώτου οικισμού. Οι πρώτοι πρόγονοί μας αναγκάστηκαν να ζητήσουν καταφύγιο στην οχυρή αυτή τοποθεσία που ονομάστηκε Κεράσοβα, πιθανόν από τις πολλές κερασιές που έκρυβαν και προστάτευαν το συνοικισμό. Πρέπει να ήταν η εποχή του 1100-1200 μ.Χ., τότε που η Βυζαντινή Αυτοκρατορία βρισκόταν σε παρακμή.
Αποτελούσε το ξέφραγο αμπέλι, και επομένως τον πειρασμό για τους γείτονες της. Βούλγαροι, Τούρκοι, Αρβανίτες ανενόχλητοι περνούσαν τα αφύλακτα σύνορα και λεηλατούσαν ό,τι έβρισκαν στο διάβα τους. Ακόμη και απόλεμοι Σλάβοι διέσχισαν την Ελλάδα από Βορρά προς Νότο χωρίς καμιά αντίσταση και εγκαταστάθηκαν στην πλούσια κοιλάδα του Ευρώτα, όπως μαρτυρεί και το πρώτο χωριό που έχτισαν το Σλαβοχώρι.
'
Ετσι οι κάτοικοι του Κάμπου, οι παλαιοί Δωριείς, πιεζόμενοι από τη Σλαβική πλημμύρα ζήτησαν καταφύγιο στη δασωμένη και οχυρή πλαγιά του Ταϋγέτου. Το βουνό διασφάλιζε τις πλάτες τους από τις ξαφνικές επιδρομές των νεοφερμένων Σλάβων και το απέραντο ολοπράσινο δάσος από τις κερασιές, καστανιές και πλατάνια, τους έκρυβαν από τα μάτια των επιδρομέων. Εκεί έχτισαν το συνοικισμό τους και συνάμα μία όμορφη βασιλικού ρυθμού εκκλησία της Παναγίας που ήταν και η πολιούχος του χωριού, η προστάτιδά τους.Σήμερα, κάθε 15 Αυγούστου στη Μνήμη της γίνεται μεγάλο πανηγύρι, ολοήμερο ξεφάντωμα. Προσκυνητές από τη Λογγάστρα, τα γύρω χωριά, τη Σπάρτη, Αθήνα, απόδημοι από την Αμερική, τον Καναδά ακόμη και από τη μακρινή Αυστραλία θυμούνται την Αγία αυτή ημέρα και έρχονται να τιμήσουν τη Μνήμη της. Δεν είναι υπερβολή εάν πω ότι το πανηγύρι της Παναγίας αποτελεί το συνδετικό κρίκο της μικρής τους πατρίδας με τα ξενιτεμένα παιδιά.
Πέρασαν πολλά χρόνια, οι κάτοικοι αφήνουν τις αετοφωλιές της Κεράσοβας και κάνουν μια δεύτερη μετακίνηση τώρα προς τον κάμπο. Κατεβαίνουν χαμηλότερα στις ρίζες του βουνού και ιδρύουν το νέο χωριό με όνομα Λογγάστρα. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι το όνομα Λογγάστρα το οφείλει στους πυκνούς λόγγους που την αγκαλιάζουν ζεστά, προστατευτικά από όλα το σημεία
του ορίζοντα. Εκεί έκανα τη γνωριμία μου με τη μητέρα φύση. 'Εζησα ανάμεσα στους γεωργούς, τους βοσκούς και τα τσοπανόπουλα. Μέθυσε η ψυχή μου από τα ξέφωτα, ξεχάστηκα στα ηλιοβασιλέματα, πλανήθηκα στης φύσης την αγκαλιά. Η ψυχή μου έχει απομείνει πέρα εκεί δεμένη με τη Λογγάστρα, με τα βαθύσκια πλατάνια της, τις ρεματιές, τις πλαγιές και τις δροσερές πηγούλες που τόσο αγάπησα.ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΓΑΣΤΡΑΣ
Στην απάτητη Λογγάστρα είχε την έδρα της η πρώτη σχολή πολέμου Εμπάδα, που είχε αναλάβει την πολεμική προετοιμασία του έθνους. Το αθάνατο 1821 στη γέννησή του και στην πορεία του, το διεκδικούν πολλές περιοχές της χώρας. Η Λακεδαιμονία όμως διεκδικεί στέρεα με τίτλους τη συγκρότηση του πρώτου στρατοπέδου στα δύο επαναστατικά κέντρα της, στην Μπαρμπίτσα και κυρίως στη Λογγάστρα. Το δεύτερο αυτό ορεινό χωριό είχε αναλάβει την πολεμική προετοιμασία. Εκεί στρατοπέδευαν οι ατρόμητοι κλεφταρματωλοί και εκπαιδεύονταν μαθαίνοντας τα μυστικά του πολέμου. Για αυτό και στην εποχή της Επανάστασης το έλεγαν Καπετανοχώρι.
Από το Καπετανοχώρι αυτό ξεκίνησαν οι καπεταναίοι τα αδέλφια Αντώνης και Παναγιώτης Νικολόπουλος που είχαν κτίσει τον πύργο τους στην πιο οχυρή τοποθεσία στην περιοχή του Δήμου Καστορίου Ροϊστη γνωστή με το όνομα «Τα λημέρια των Νικολοπουλαίων». Εκεί είχαν ιδρύσει μια Στρατιωτική Σχολή και μάθαιναν τα μυστικά και την τέχνη του πολέμου στους μελλοντικούς επαναστάτες του 1821.
Από εκεί πέρασαν ο καπετάν Μάντζαρης, ο ατρόμητος Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης που ήταν και
γαμπρός των Νικολοπουλαίων .Οι προεστοί του Μυστρά Κρεββατάς και Κοπανίτσας, Μαυρομιχάλης, Γιατράκος, Παπαφλέσσας, Κολοκοτρώνης, Παπακαλομοίρης και ο καπετάν Παπαθανασόπουλος όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κων/πολη και πολλοί άλλοι Ζορμπάδες.
ΣΦΑΓΙΔΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Δυστυχώς για την Ελλάδα και για τη Λακεδαιμονία ιδιαίτερα, δε ζούσε στην επανάσταση ο Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης τον οποίο δικαιωματικά θα ανακήρυσσαν Γενικό Αρχηγό των ελληνικών όπλων. Υπήρχαν βέβαια και άλλοι αρχηγοί εκ των οποίων διασημότερος ήταν ο περίφημος Αντώνης Νικολόπουλος, ο οποίος ήταν και ο πιο κατάλληλος για στρατηγός των Λακεδαιμονίων .Από τις 11 του Μάρτη είχε διαδοθεί σε όλη την Λακεδαιμονία ότι επρόκειτο να αρχίσει η Επανάσταση. Κατά τα μέσα Μαρτίου ο Κρεββατάς και ο Κοπανίτσας φεύγουν από τον Μυστρά κρυφά την νύχτα και πηγαίνουν
στη Λογγάστρα. Εκεί ο οπλαρχηγός Αντώνης Νικολόπουλος, συγκέντρωσε στρατιώτες για να κτυπήσει την άλλη μέρα το Κάστρο του Μυστρά. Οι Τούρκοι όταν έμαθαν ότι οι Έλληνες θα τους επιτεθούν τα χαράματα της άλλης μέρας ξεκίνησαν για την Τριπολιτσά. Από τις 15 χιλιάδες Τούρκους του σατζακίου του Μυστρά μόνο οι 1 0 χιλιάδες έφθασαν στον προορισμό τους. Με αυτόν τον αναίμακτο για τους Έλληνες τρόπο ολόκληρη η Λακωνία ελευθερώθηκε από όλα τα άλλα μέρη της Πελοποννήσου.Στις 28 Μαρτίου 1821 τελέσθηκε ιερή μυσταγωγία όπου με την παρουσία των Παναγιώτη Κρεββατά, Αντώνη Νικολόπουλου και Παναγιώτη Γιατράκου ο Επίσκοπος Βρεσθένης Θεοδώρητος ευλόγησε το Λάβαρο της Ελευθερίας και όλοι μαζί ορκίστηκαν για την λευτεριά. Το σύνθημα για την Επανάσταση εδόθη και το σχέδιο για την άλωση της Τριπολιτσάς μπήκε σε εφαρμογή. Ο καπετάν Αντώνης με τριακόσιους άνδρες από τον Μυστρά καταλαμβάνει την Κερασίτσα και δημιουργεί το στρατόπεδο.
Παράλληλα με το στρατόπεδο των Βερβενών δημιουργείται και το στρατόπεδο της Κερασίτσας. Εδώ καταφθάνει και ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης με άλλους τριακόσιους Μανιάτες και ενισχύονται οι δυνάμεις. 1/4λα ήταν έτοιμα για την μεγάλη μέρα, την άλωση της Τριπολιτσάς. Την νύκτα του Πάσχα ξημερώνοντας Κυριακή 1 0 Απριλίου του 1821 μετά τα μεσάνυχτα τους πρόδωσαν και βγήκάν παραπάνω από τρεις χιλιάδες Τούρκοι και τους χτύπησαν αιφνιδιαστικά και σκότωσαν τον περίφημο Αντώνιο Νικολόπουλο τον αρχηγό, τον Παναγή Βενετσιανάκο, 34 στρατιώτες και αιχμαλώτισαν 12 παλικάρια, 2 ιερείς και μαζί με τις κεφαλές των φονευθέντων τους
πήγαν στην Τριπολιτσά. Μετά από δυο ώρες ο Κολοκοτρώνης φθάνει με το ασκέρι του στην Κερασίτσα αλλά δεν βρίσκει κανέναν. Μόλις έμαθε ότι σκοτώθηκε ο Αντώνης μονολόγησε και είπε: «Χάσαμε έναν από τους καλύτερους καπεταναίους». Μετά το ατύχημα της Κερασιάς και ιδιαίτερα με τον θάνατο του Αντώνη Νικολόπουλου στις 10 Απριλίου, ο Κρεββατάς και οι λοιποί προεστοί του Μυστρά και του Μοριά αγωνιούν για την αίσια έκβαση των πραγμάτων. Αργότερα ο απελευθερωτής του Έθνους στρατηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του αποκαλεί τον οπλαρχηγό Αντώνη Νικολόπουλο διδάσκαλο εαυτού.